Bakı şəhəri, 23 iyun 1994-cü il

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti qeyd edir ki, gön-dəri xammalı ixracının qadağan olunmasına baxmayaraq, onun respublikadan kənara aparılmasının qarşısı alınmamışdır.

İxracı qadağan olunandan sonra 1992-ci il və 1993-cü ilin yeddi ayı ərzində respublikadan kənara 358144,7 ABŞ dolları dəyərində 346 min 294 ədəd qoyun-quzu dərisi və 3191,5 ton mal gönü göndərilmişdir.

Xarici İqtisadi Əlaqələr Nazirliyi bu müddət ərzində gön-dəri xammalının ixracı üçün 42 təşkilata 68 lisenziya vermişdir. Lisenziyaların əksəriyyəti Pet-Azər, «Azita», «Asan», «Turan», «Dərya» müştərək müəssisələrinə, «Muğan» assosiasiyasına, «Orxan» kiçik müəssisəsinə və «İlkin» respublika gənclər birliyinə verilmişdir. Xammalın çox hissəsi respublikadan kənarda tədarük olunsa da, əməliyyatların təhlili göstərir ki, bunların bir qismində ciddi nöqsanlara və qanun pozğunluqlarına yol verilmişdir.

Belə ki, 12 fevral 1992-ci ildə iki lisenziya ilə «Turan» müştərək müəssisəsi tərəfindən Türkiyə Respublikasına barter üsulu ilə 16000 ədəd qoyun dərisi və 34 ton mal gönü göndərilməsinə icazə verilməsinə əsas xammalın Gürcüstan Respublikasından guya təkrar ixrac kimi gətirilməsi olmuşdur. Lakin malın Gürcüstandan gətirilməsi üçün ticarət-sənaye palatasının sertifikatı və nəqliyyat əmtəə qayiməsi olmadan buna lisenziya verilmişdir.

Eyni üsulla «Dərya» kiçik müəssisəsinə barter üsulu ilə Türkiyənin «Ani idxal-ixracat LTD» şirkətinə 200 ton mal gönü və 10000 ədəd qoyun dərisinin Gürcüstan Respublikasından təkrar ixrac kimi göndərilməsinə lisenziya verilmişdir. Aşılanma adı ilə Türkiyə Respublikasına göndərilən dərilərin çox hissəsi Azərbaycan Respublikasına qaytarılmamış, dönərli valyutaya satılaraq, əvəzinə əhalinin ehtiyacını ödəməyən lazımsız mallar gətirilmişdir.

«Azərtürk» müştərək müəssisəsi 21 aprel 1992-ci ildə lisenziya əsasında Türkiyənin «Asist iç və dış ticarət» şirkətinə aşılanma adı ilə 166,5 ton mal gönü və 16200 ədəd qoyun dərisi göndərmişdir. Bunun müqabilində respublikaya bir dəfə cəmi 5 ton, ikinci dəfə isə 162 ədəd aşılanmış dəri qaytarılmışdır.

Yoxlama zamanı məlum olmuşdur ki, «Turan» müştərək müəssisəsinin fəaliyyətində ciddi maliyyə pozğunluqlarına yol verilmişdir. Belə ki, müəssisə Türkiyə firmasına xırda buynuzlu heyvan dərilərini ölçü ilə deyil, say hesabı ilə göndərmiş, əvəzinə isə emal olunmuş dəriləri ölçü hesabı ilə alaraq, mal mübadiləsində tarazlığı pozmuşdur. Bundan əlavə Türkiyə partnyorları ilə kontraktları dünya standartlarına müvafiq bağlamamış, kontraktların dördündə də cərimə sanksiyaları öz əksini tapmamışdır. Buna görə də emal edilməsi üçün göndərilmiş xammalın əksəriyyəti aşılanmış dəri kimi geri qaytarılmamışdır. Belə kontraktların Xarici İqtisadi Əlaqələr Nazirliyi tərəfindən qanunsuz olaraq qeydiyyatdan keçirilməsi nəticəsində xarici şirkətlərə qarşı bu məsələ üzrə iddia qaldırılması qeyri-mümkün olmuşdur.

«Nika» firması Həştərxan vilayəti və Moldova Respublikasından aldığı xammalı müəssisəyə mədaxil etmədən, firmanın maddi məsul şəxsləri həmin dəriləri əhalidən guya baha qiymətə tədarük etmələrinə dair saxta sənədlər tərtib etmişlər.

«Muğan» assosiasiyası mövcud olmayan «Bərəkət» kiçik müəssisəsinin adından tərtib olunmuş saxta sənədlərlə respublikada tədarük olunmuş 200 ton dərini təkrar ixrac adı ilə Türkiyə Şirkətinə sataraq, respublikanın dəri xammalı ehtiyatlarına külli miqdarda ziyan vurmuşdur.

Bu kimi cinayət xarakterli faktlar həmçinin «Dərya», «Azintürk» müştərək müəssisələrində, «Tərlan», «Türkədi» firmalarında, «İlkin» respublika gənclər birliyində də aşkar olunmuş və DİN tərəfindən qaldırılmış cinayət işinin gedişatında istintaq yolu ilə yoxlanmışdır.

Belə hallar respublikanın iqtisadiyyatına zərər vurur, daxili bazarda çaşqınlıq yaradır, əhalinin ərzaq və sənaye mallarına olan tələbatını ödəməyə imkan vermir, ayrı-ayrı şəxslərin qanunsuz yollarla varlanmasına və əhali arasında haqlı narazılığa səbəb olur.

Yuxarıdakıları nəzərə alaraq, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti qərara alır:

1. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin «Respublikada hazırlanan dəri və xəz-dəri xammalından səmərəli istifadə olunması» haqqındakı 30 avqust 1989-cu il və 11 dekabr 1991-ci il tarixli 358 və 412 saylı qərarlarının və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin «Azərbaycan Respublikasından ixracı məhdudlaşdırılan strateji əhəmiyyətli malların siyahısının təsdiqi haqqında» 10 sentyabr 1992-ci il tarixli 118 saylı sərəncamının icrasına nəzarəti lazımi qaydada təmin etmədiklərinə görə Xarici İqtisadi Əlaqələr Nazirliyinin, Dövlət Gömrük Komitəsinin bu sahədəki fəaliyyətləri qeyri-qənaətbəxş hesab edilsin.

2. Xarici İqtisadi Əlaqələr Nazirliyinə (N.Quliyev), Dövlət Gömrük Komitəsinə (T.Əliyev) tapşırılsın ki, gön-dəri xammalının ixracındakı əməliyyatlar zamanı xidməti vəzifələrinə səhlənkar yanaşan işçilərin məsuliyyət dərəcələrini müəyyənləşdirib, onların barəsində ciddi tədbir görsünlər.

Həmçinin qanun pozğunluğuna yol vermiş kommersiya təşkilatlarının xarici-iqtisadi əlaqələr üzrə fəaliyyətlərinin dayandırılması məsələsinə mövcud qaydada baxıb, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinə məlumat versinlər.

3. Yoxlama materialları tədbir görülməsi üçün respublika Daxili İşlər Nazirliyinə göndərilsin.

4. Bu qərarın icrasına nəzarət Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti İşlər İdarəsi xarici iqtisadi əlaqələr, hərbi və inzibati orqanlar, yüngül sənaye və xalq istehlakı malları şöbələrinə tapşırılsın.

Baş nazir

S.HÜSEYNOV